Neredeyse hepimiz Nobel Ödülleri'ni oldukça iyi bir şekilde biliriz. Bunun sebebi gerek Nobel Ödülleri'nin sahip olduğu prestij gerek de tartışmalı ödül kararlarıdır. Ancak "Matematiğin Nobel Ödülleri" olarak bilinen Fields Madalyası'nı daha az sayıda kişi bilir.
Field Madalyası; Uluslararası Matematik Birliği (İng: "International Mathematical Union", IMU) tarafından her dört yılda bir düzenlenen toplantıda, 40 yaşının altındaki iki, üç veya dört matematikçiye verilen ödüldür. Fields Madalyası, ilk olarak 1936 yılında Kanadalı matematikçi John Charles Fields'in onuruna verilmiştir.
Fields Madalyası, matematik alanında çalışan birisinin alabileceği en üst seviyedeki ödüllerden birisi olarak kabul edilir. Nobel Ödülleri ile kıyaslanmasına rağmen pek çok fark taşımaktadır. Bunlardan en önemlisi, Fields Madalyası'nın her dört yılda bir veriliyor olmasıdır. Bu da ödülü, Nobel Ödülleri'ne kıyasla daha zor kazanılabilir yapmaktadır. Ödül dağıtım sıklığının yanı sıra yaş sınırları, ödül kriterleri ve dört yılda bir dağıtılan ödül sayısı da Nobel Ödülleri'ne kıyasla oldukça farklıdır. Dünya Üniversiteleri Akademik Sıralaması'nın (İng: "Academic Ranking of World Universities", ARWU) 2020 yılına ait Akademik Mükemmellik Anketine göre Fields Madalyası, dünya çapında matematik alanındaki en iyi ödül olarak kabul edilmektedir.[1] 2013-2014 yıllarında kâr amacı gütmeyen uluslararası bir oluşum olan IREG tarafından yapılan başka bir itibar anketinde Fields Madalyası, matematik alanındaki en prestijli ikinci uluslararası ödül olarak Abel Ödülü'nün hemen ardından gelmektedir.[2]
Fields Madalyası Neden Önemlidir?
Fields Madalyası, matematik dünyasında "en iyilerin en iyisi" olarak kabul edilir. Ancak Nobel ödülleri gibi büyük meblağlar sunmamaktadır. Fields Madalyası'nın verdiği para ödülü oldukça mütevazıdır. Bu para ödülü, 2006 yılından beri verilmektedir ve 15.000 Kanada doları olarak belirlenmiştir. Ödülün gerçek değeri ise matematikçiye kazandırdığı prestij ve tanınırlıktır. Fields Madalyası sahipleri, matematiğin keşiflerinde ön saflarda yer alan kişilerdir.
Fields Madalyası sadece başarıları ödüllendirme amacı taşmamaktadır, aynı zamanda gençlere de ilham olmaktadır. Matematik okullarda öğretilenlerden çok daha fazlasıdır. Bir keşif süreci, daha da önemlisi bir "sanattır". Matematik, bu yanlarına rağmen sürekli olarak öğrencilerin bir türlü barışamadığı derslerden birisi olmuştur. Muhtemelen bunun en önemli sebeplerinden birisi matematiğin anlatılmasındaki eksiklerdir. Öğrencilerin bu alana yeterince ilgi duymasına fırsat oluşturulmamasıdır. İşte Fields Madalyası ve benzeri ödüller; öğrencilerin bu sahalarda yapılan çalışmaları tanımasına, ilgi duymasına ve matematiğin dünyasına giriş yapmasına neden olabileceği için oldukça değerlidir.
Madalya Alan Bazı İsimler
İlk kez 1936 yılında verilen madalyayı 2022 yılı itibariyle 64 kişi kazanmıştır. Fizik alanında doktora yapmış iki kişi (Edward Witten ve Martin Hairer) dışında, sadece matematik alanında doktora yapmış kişiler bu madalyayı kazanmıştır.
Grigori Perelman: Ödülü Reddeden Matematikçi
Fields Madalyası'na layık görülen matematikçiler, çalıştıkları matematik alanında kendisini kanıtlamış kişilerdir. Ancak hiç şüphesiz bütün Fields Madalyası'na layık görülmüş kişiler arasında çok dikkat çeken birisi vardır: Grigori Perelman.
Rus matematikçi Grigori Perelman; biraz içine kapanık, şaşırtıcı derecede zeki ve bir o kadar da özgün bir yaşam hikâyesine sahiptir. Meşhur ünü ise Fields Madalyası'nı ve 1 milyon dolarlık ödülü reddetmesinden gelmektedir. Her ne kadar halk arasında "1 Milyon Dolarlık Ödülü Reddeden Matematikçi" olarak bilinse de, matematik dünyasındaki asıl ünü Poincaré Sanısı'nı çözmesinden gelmektedir.
Yıllar boyunca Poincaré Sanısı'nın doğruluğu ya da yanlışlığı ispat edilememişti. Bu sanı, Clay Matematik Enstitüsü tarafından belirlenen Milenyum Problemleri arasında yer alıyordu ve problemin çözümüne 1 milyon dolar ödül konulmuştu.
Matematikçiler Perelman'ın ispatını anlamak ve doğruluğunu incelemek için yıllarını harcadılar çünkü bu problemi çözmek kadar, çözümünü anlamak da oldukça zordu. En son, 2006 yılında Perelman'ın çözümünün doğru olduğu kesin olarak kabul edildi. Bu çözüm, matematik dünyasında büyük bir etki yarattı ve Clay Matematik Enstitüsü 1 milyon dolarlık ödülü Perelman'a vermeye karar verdi. Perelman'ın Fields Madalyası da dâhil pek çok ödülle onurlandırılması istendi ancak Perelman ödülleri kabul etmedi. Buna gerekçe olarak da akademik dünyadaki etik anlayıştan ve adaletten memnun olmadığını belirtti.
Perelman'ın bu davranışından çıkarılacak önemli dersler olduğu barizdir.
Maryam Mirzakhani: Ödülü Kazanan İlk Kadın Matematikçi
Maryam Mirzakhani, 1977 yılında İran'ın başkenti Tahran'da doğmuştur. Gençliğinde matematikçi olma hayali kurmayan Maryam, bulabildiği her kitabı okur ve Marie Curie ve Helen Keller gibi önemli kişilerin biyografilerini izlermiş.
Maryam üniversite yıllarında, Uluslararası Matematik Olimpiyatı'nda (IMO) altın madalya kazanan ilk İranlı kadın ve ardından iki altın madalya kazanan ve tam puan alan ilk İranlı oldu. Maryam'ın çocukluk zamanlarında ilkokul öğretmenlerinden biri o zamanlar Maryam'ın matematik dersinde pek de yetenekli olmadığını belirtmişti. Ancak Maryam, lise ve üniversite kariyerinde matematiğe olan ilgisini keşfetmişti.
1988 yılında Maryam, İran Olimpiyatları'nı kazanan diğer başarılı öğrenciler ve akademisyenler ile birlikte bir otobüste Tahran'a giderken bir kaza gerçekleşmiş ve otobüs uçurumdan yuvarlanmıştır. Bu kazada Maryam, hayatta kalan birkaç kişiden birisiydi. Kazadan kurtulduktan sonra 1999 yılında matematik bölümünden lisans derecesiyle mezun oldu. Lisans kariyeri sırasında Maryam, Issai Schur'un teoremlerinden birinin ispatı üzerine yaptığı çalışmayla Amerikan Matematik Derneği'nden takdir aldı. Mezun olduktan sonra Harvard Üniversitesi'nden lisansüstü eğitimini tamamlaması için davet aldı. Harvard'dan 2004 yılında matematik alanında doktora derecesi almıştır.[3]
Maryam, yaptığı çalışmalar dolayısıyla 2014 yılında Fields Madalyası'na layık görülmüştür. Bu onu, Fields Madalyası alan ilk kadın matematikçi yapmaktadır.
Maryam Mirzakhani, 2016 yılında 40 yaşında uzun süredir savaştığı meme kanseri dolayısıyla hayatını kaybetti.
Maryam; karşılaştığı zorluklar karşısındaki direnişi, başarısı, azmi ve tutkusu ile gençlere ilham olması gereken birisidir. Ne yazık ki yeterince iyi anlatılmayan bu kişiler, geleceğin kadın bilim insanları için önemli birer motivasyon kaynağı olabilirler.
Terence Tao: Matematiğin Mozart'ı
Terence Tao, modern matematiğin yaşayan efsanelerinden birisi olarak kabul edilmektedir. Daha çocuk yaşta matematiğe ilgisini fark eden Terence, 9 yaşında üniversite seviyesinde matematik derslerine katılmaya başlıyor ve bir yandan da Uluslararası Matematik Olimpiyatları'nda altın madalya kazanıyor. Terence hâlâ daha Uluslararası Matematik Olimpiyatları'nda altın madalyaya layık görülmüş en genç kişidir.
Terence; harmonik analiz, kombinatorik, ikiz asallar ve kısmi diferansiyel denklemler gibi pek çok matematik konusu üzerinde çalışmış ve makaleler yayımlamıştır.
2006 yılında Fields Madalyası'na layık görülmüştür ve şu anda aktif bir şekilde matematik çalışmalarında devam etmektedir.
Sonuç
Fields Madalyası ve diğer ödüller, bu alanda çalışan kişilerin başarılı takdir etmek ve diğer bilim insanlarını teşvik etmek için oldukça değerlidir. Fields Madalyası, gençleri matematik alanında çalışmaya teşvik edebilir ve dolayısıyla da geleceğin matematikçilerinin ilham kaynağı olabilir. Bir sonraki Fields Madalyası sahipleri belki de şu an bu yazıyı okuyanlar arasındadır, kim bilir? Matematik, yeni keşiflere ve kişilere daima açıktır. Yeter ki sorgulayan, araştıran, düşünen ve çok çalışan kişilerin elinde olsun...